125

Avrupa Birliği’nin Temel Değerleri Üzerine

320

Haklar Şartı’nın kabulünden sonra verdiği kararlarda insan onuru-

na daha sık bir biçimde atıfta bulunmuştur. Adalet Divanı’nın insan

onuru bağlamında verdiği kararlarda bilhassa insanın başlı başına bir

amaç olduğuna ve hiçbir amacın gerçekleştirilmesi için bir araç olarak

kullanılamayacağına vurgu yaptığı dikkat çekmektedir.

Bunun dı-

şında, Adalet Divanı’nın insan onurunu Avrupa Birliği’nin tüm huku-

ki tasarruflarının denetiminde başvurulabilecek objektif bir anayasal

ilke olarak ele alma konusunda genel bir eğilime sahip olduğu belir-

tilmelidir.

5.2. Özgürlük

Özgürlük, ABA’nın 2. maddesinde insan onurundan sonra ikinci

sırayı almaktadır. Bununla birlikte, eski ABA’nın 6. maddesinde Av-

rupa Birliği’nin üzerine kurulu olduğu ilkeler olarak özgürlüğün ilk

sırada yer aldığı bilinmektedir. Özgürlük, genel olarak kişinin her-

hangi bir kısıtlama, engelleme veya zorlamaya bağlı olmaksızın kendi

istek ve düşüncesine dayanarak karar verebilmesi ve hareket edebil-

mesi durumudur. Bu bağlamda özgürlük, kişinin yapmak istediğini

yapma imkânına, serbestîsine ve inancına sahip olmasıdır. Özgürlük,

tarihsel ve normatif açıdan öncü bir kavram olarak Avrupa bütünleş-

mesinde gerek siyasi gerekse ekonomik bakımdan fevkalade önemli

bir rehber ilkedir.

Kavrama ilişkin tanımlar dikkat alındığında, öz-

gürlüğün esasen iki boyutunun bulunduğu dikkat çekmektedir. Ne-

gatif özgürlük bireyin başka bir birey, topluluk veya kamusal gücün

otoritesine maruz kalmadan istediği şeyleri serbestçe gerçekleştirme-

sini ifade ederken, pozitif özgürlük kişinin kendine ilişkin kararları

bizzat kendisinin verebilmesini yani iradi özerkliğe sahip olmasını ta-

nımlamaktadır.

Buradan hareketle, özgürlüğün toplum veya devlet

Art. 2, N. 2.

Bu bağlamda ayrıca bkz. EuGH, Rs. C-377/98, Slg. 2001, I-7079; EuGH,verb. Rs.

C-402/05 ve C-415/05 P, Slg. 2008, I-6351; EuGH, Rs. C-91/05, Slg. 2008, I-3651;

EuGH, Rs. C-403/05, Slg. 2007, I-9045.

Sandfort, s. 10; Calliess/Ruffert, EUV Art. 2, N. 17.

Calliess/Ruffert, EUV Art. 2, N. 18; Hans Paul Prümm, Werte der Europäischen

Union, Berlin 2014, s. 39.

Özgürlük kavramına ilişkin bu ayrım, esasen İngiliz filozof İsaiah Berlin (1909-

1997) tarafından geliştirilmiştir. Bu konuda ayrıca bkz. Waldemar Hummer/ Wal-

ter Obwexer, EuZW 2000, s. 485 vd.