dergi 127

Vergilendirme Yetkisinin Meşruluk Kaynakları: Optımal Vergilendirme İlkeleri ve Kamu Yararı

234

yararı kavramı özel bir önem arz etmektedir. Çünkü vergi ödevinin ni-

teliğine, vergi borcunun doğması ve ortadan kalkmasına ilişkin maddi

ve şeklî hukuk kurallarının da temelinde kamu yararının sağlanması

temel hedef olmalıdır. Bu bakımdan temelinde kamu yararını sağlama

amacı olmadan ihdas edilmiş vergiler, verginin mükellefi olan halk

tarafından benimsenmez ve devletin işleyişini temelden sarsabilecek

eylemlerin fitilini ateşleyebilecek nitelikte hareketlere dönüşebilir.

Belki de bu yüzden mutlak iktidarın halk tarafından sınırlandırıl-

mak istenen ilk yetkisi vergilendirme yetkisi olmuştur. Bilindiği üzere

tarihte günümüzdeki anlamıyla ilk demokrasi mücadelesi, iktidarların

keyfi vergi koymalarına tepki olarak başlamıştır. Mutlak iktidarın ver-

gilendirme gücünün sınırlandırılarak hukukla bağlı hale getirilmesi

modern anayasal demokratik sistemin kurulması yönünde atılmış ilk

adım niteliğindedir. Öyle ki, parlamentoların mutlak iktidar karşısın-

da kazandıkları ilk yetki de vergilendirme yetkisidir. Nitekim günü-

müzde birçok anayasada yer alan “kanunsuz vergi olmaz” ilkesinin

kökeninde on yedinci ve on sekizinci yüzyıllarda yerleşmeye başlayan

“temsilsiz vergi olmaz” ve “rızasız vergi olmaz” anlayışları yer almak-

tadır. Bu anlayışlar, yükümlü temsilcilerinden oluşan parlamentoların

onayı bulunmaksızın vergi alınamayacağı, aksi halde söz konusu ver-

gilere halkın rıza göstermemiş sayılacağı anlamına gelmektedir.

rızanın gösterilmesinin en temel sebebinin ise “halkın, vergilendirme-

nin temelde kamu yararının sağlaması amacıyla kamunun gelir elde

etmesi” olduğu yönündeki kanaati olduğu söylenebilir.

Nitekim devletler, vergilendirme yetkilerini kullanırlarken yasal

ve ekonomik sınırlarla bağlıdırlar. Vergilendirme, Anayasal ve yasal

sınırlar içinde kaldığı ve yasaların öngördüğü ilkelere uygun olduğu

sürece hukuksal; ekonomik sınırları aşmadığı sürece verimli ve güdü-

len amaç doğrultusunda etkindir.

Devletin kamusal giderlerin finansmanını sağlamak için egemen-

lik gücüne dayanarak tek taraflı iradeyle kişilere yüklediği kamu ala-

Mualla Öncel; Ahmet Kumrulu; Nami Çağan; Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi,

Ankara, 2012, s. 7.

Yılmaz Aliefendioğlu, “Vergilemenin Ekonomik Sınırları”, Prof. Dr. Akif

Erginay’a 65’inci Yaş Armağanı Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları

No. 460, Ankara, 1981, s. 596.