dergi 127

TBB Dergisi 2016 (127)

Ekin ÖMEROĞLU

387

1. Türk Mahkemelerini Yetkilendiren Yetki Anlaşmaları

Türk milletlerarası usul hukukunda, Türk mahkemelerinin yetki

anlaşması ile yetkilendirilmesine ilişkin MÖHUK’da özel düzenleme-

lere yer verilmemiştir. Bu nedenle MÖHUK m. 40 hükmü uyarınca,

iç hukukun yer itibariyle yetki kuralları devreye girecek ve HMK’da

yer alan yetki anlaşmasına ilişkin koşullar, yabancılık unsuru taşıyan

davalar bakımından da geçerli olacaktır. Böylelikle, taşınmaz kirasına

ilişkin sözleşmeler bakımından da yetki anlaşması yoluyla Türk mah-

kemelerinin yetkilendirilip yetkilendirilemeyeceği meselesi HMK’daki

hükümlere bağlı olacaktır.

HMK m. 18 uyarınca, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf ede-

meyecekleri konular ile kesin yetki hallerinde yetki sözleşmesi yapı-

lamayacağı kabul edilmiştir. Taşınmaz kirasına ilişkin sözleşmeden

doğan ihtilaflar, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri

bir konu olması nedeniyle ve bu ihtilaflar bakımından kesin yetki hali

mevcut olmadığından Türk mahkemelerini yetkilendiren yetki anlaş-

masının yapılması mümkündür.

HMK yetki anlaşmasının, tacirler veya kamu tüzel kişileri arasın-

da yapılabileceğini kabul etmiştir. Böylelikle taşınmaz kira sözleşme-

sinden doğan ihtilafların çözümünde Türk mahkemeleri ancak tacir-

ler veya kamu tüzel kişileri arasındaki ihtilafın çözümü bakımından

yetki anlaşması ile yetkilendirilebilecektir. HMK’nın yetki anlaşması

bakımından aradığı bu şart doktrinde eleştiri toplamıştır. Nomer’e

göre, söz konusu düzenleme özellikle yabancı gerçek ve tüzel kişilerin

Türk mahkemelerini yetki anlaşması ile yetkilendirmesi konusunda

yetersiz kalmaktadır.

Bunun yanında, söz konusu şart yabancı mah-

kemeleri yetkilendiren yetki anlaşmaları bakımından aranmaması ne-

deniyle de doktrinde eleştirilmektedir.

HMK m. 18 aynı zamanda söz konusu yetki anlaşmasının geçerli-

liğini yazılı olma koşuluna bağlamıştır. HMK, yazılı şeklin nasıl yeri-

ne getirileceğini açıklamamıştır, ancak adi yazılı şekil şartının yeterli

olduğu kabul edilmektedir.

Bunun yanında uyuşmazlığın kaynak-

landığı hukuki ilişkinin belirli veya belirlenebilir olması ve yetkili kı-

lınan mahkeme veya mahkemeleri de yetki anlaşmasında gösterilmesi

Nomer, Devletler Hususi Hukuku, s. 477.

Çelikel, Erdem, s. 603.

Şanlı, Esen, Ataman-Figanmeşe, s. 386; Ekşi, Milletlerarası Yetki, s. 126.