55 / 437
Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda, Hak İhlâline Yol Açan Kamu Gücü Faaliyetinin, ...
54
bir uluslararası örgüt olan NATO’nun, gerek personeline karşı, gerek
üçüncü kişilere karşı, Türkiye’deki faaliyetlerinden kaynaklanan bir
hak ihlâlinin gerçekleşmesi durumunda, NATO’nun faaliyetinin Tür-
kiye Cumhuriyeti Devletine atfedilmesi mümkün olamayacağı için,
bireysel başvuru yoluna gidilemeyecektir. Ancak NATO tarafından
gerçekleştirilen bu hak ihlâlinin ortaya çıkmasını engelleme konusun-
da, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin bir ihmali söz konusu ise bu ih-
mal dolayısıyla bireysel başvuru yoluna gidilebilecektir.
Yine başka bir örnek verilecek olursa, yabancı devletlerin
Türkiye’de Türk vatandaşlarını fahri konsolos olarak atamaları müm-
kündür.
33
Bu durumda, her ne kadar bu kişiler Türk vatandaşı olsalar
da, konsolosluk faaliyetlerini yabancı devletler adına gerçekleştirmek-
tedirler. Dolayısıyla temel hak ve özgürlüklerin ihlâline yol açmaları
durumunda, bu eylemlerinden dolayı Türkiye Cumhuriyeti Devletine
atfedilebilecek bir faaliyet söz konusu olamaz.
Benzer şekilde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) de,
Sözleşme ve protokollerde tanınan hakların ihlâlinin taraf devletle-
re atfedilmesine 34. maddede
34
üstü kapalı olarak işaret etmektedir.
AİHM’nin içtihatlarına göre de, taraf devletler, ülkesinde bulunan bir
yabancı gücün, ya da uluslararası bir örgütün yaptığı eylem ve işlem-
lerden sorumlu değildirler. Mahkemeye göre devletin sorumluluğu
egemenliği ile sınırlıdır. Devletten egemenliğinin ötesinde bir sorum-
luluk beklenemez.
35
Yukarıda da ifade edildiği gibi, hak ve özgürlüklerin ihlâline yol
açan kamu gücü eyleminden dolayı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin
sorumlu tutulabilmesi için, eylem, ya Türkiye Cumhuriyeti Devleti ta-
rafından gerçekleştirilmeli ya da Türkiye Cumhuriyeti Devleti adına
gerçekleştirilmelidir. Aşağıda bu iki ihtimal sırayla incelenecektir.
33
Fahri konsoloslar konusunda bkz. Rona Aybay, Tarih ve Hukuk Açısından Kon-
solosluk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009, s. 293 vd.
34
“Bu Sözleşme veya protokollerinde tanınan haklarının Yüksek Sözleşmeci Taraf-
lardan biri tarafından ihlâl edilmesinden dolayı mağdur olduğunu öne süren her
gerçek kişi, hükümet dışı kuruluş veya kişi grupları Mahkeme’ye başvurabilir.
Yüksek Sözleşmeci Taraflar bu hakkın etkin bir şekilde kullanılmasını hiçbir su-
rette engel olmamayı taahhüt ederler.”
35
A. Feyyaz Gölcüklü/A. Şeref Gözübüyük, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve
Uygulaması, 2. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 1996, s. 63