dergi 127

Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda, Hak İhlâline Yol Açan Kamu Gücü Faaliyetinin, ...

durulduğunda, yerel yönetim kuruluşları ile kamu iktisadî teşebbüs-

lerinin temel hak ve özgürlüklerin ihlâline yol açan faaliyetleri nede-

niyle bireysel başvuru yoluna gidilebilir.

AİHM içtihatlarına göre de,

hiçbir devlet organı AİHS ile bağdaşmayan bir işlem ya da eylemde bu-

lunamaz. Gerek yerel, gerek merkezî yönetimin, gerek hizmet yönün-

den yerinden yönetim kuruluşlarının, gerekse kamu iktisadî teşekkül-

lerinin AİHS ile bağdaşmayan işlemlerinden devlet sorumludur. Bu

tür kuruluşların işlemlerinden dolayı AİHM’ne yapılacak başvurular

devlete karşı yapılır. Yasama ve yargı organlarının işlemlerinden de

sorumluluk yine devlete aittir.

Hak ve özgürlüklerin ihlâline yol açan kamu gücü faaliyetinin

doğrudan Türkiye Cumhuriyeti Devleti organları tarafından gerçek-

leştirilmiş kabul edilebilmesi için

ilk olarak

ihlâli gerçekleştiren birimin

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile organik bir ilişki içinde bulunması,

devlet örgütlenmesi içerisinde yer alması, diğer bir ifade ile Türkiye

Cumhuriyeti hukukuna göre teşkil edilmesi gerekir.

Zira hangi faali-

yetlerin devlete atfedilerek sorumluluğunun doğacağının belirlenmesi

için devletin ve idarenin tanımlanması gerekmektedir.

İkinci olarak, ayrıca söz konusu birimin, temel hak ve özgürlükle-

rin ihlâline yol açan eylemi gerçekleştirdiği sırada kamu gücü ile ha-

reket ediyor olması gerekir. Söz konusu birimin faaliyetinden dolayı

bireysel başvuru yoluna gidilebilmesi için bu birimin Türkiye Cum-

huriyeti Devleti ile organik ilişki içinde bulunması yeterli değildir. Bir

Uluslararası hukuk açısından da devletin sorumluluğunun ortaya çıkması açısın-

dan yasama, yürütme ya da yargı organlarının faaliyetleri açısından herhangi bir

ayırım yapılmamaktadır. Zira Uluslararası Adalet Divanı tarafından bir uluslara-

rası teamül kuralı niteliğinde olduğu belirtilen Taslak Maddelerin 4/1. maddesine

göre, herhangi bir devlet organının tasarrufu, ister organ yasama, yürütme, yargı

ya da başka işlevleri ifa etsin, ister devlet yapısında hangi konuma sahip olursa

olsun ve isterse merkezî hükümet organı ya da devletin yerel birimi olsun, ulus-

lararası hukuka göre o devletin eylemi olarak kabul edilecektir. Divan’ın danışma

görüşü için bkz. Difference Relating to Immunity from Legal Process of a Special

Rapporteur of the Commission on Human Rights, Advisory Opinion, ICJ Reports

1999, s. 87, para. 62

Gölcüklü/Gözübüyük, s. 63

Taslak Maddelere göre, organ, devletin iç hukukuna göre bu statüye sahip olan

her kişi veya birimi kapsamaktadır (mad. 4/2). Uluslararası hukuk, devletin yapı-

sı, organları ve bu organların iç hukuktaki işlevleri ile ilgilenmez. Bunları belirle-

me konusunda devletler münhasır yetki sahibidirler.