208 / 405
207
TBB Dergisi 2017 (129)
Şafak PARLAK BÖRÜ
şartına bağlıdır.
42
Alacaklı sözleşmenin ifa edilmemesi durumu ortaya
çıkana kadar, götürü tazminat ediminin ifasına yönelik bir talep ileri
süremez; bu edim asıl sözleşmenin ifa edilmemesi gündeme gelene
kadar ancak bir beklenen hak oluşturur. Ne zaman ki, asıl sözleşme
konusu edim yükümlülüklerinin ihlali söz konusu olur, o zaman götü-
rü tazminat edimi talep edilebilir hale gelir. Tekrar değinmekte fayda
gördüğümüz bir husus olarak; sözleşme ihlalinin götürü tazminatı is-
tenebilir kılması için, bu ihlalin götürü tazminat anlaşmasında ‘öngö-
rülmüş’ olan (asli/yan) edim yükümlülüğüne ya da yan yükümlülüğe
ilişkin olması gerekmektedir. Bu edim yükümlülüğü uygulamada ço-
ğunlukla asli edim yükümlülüğü olacak ise de; tarafların aralarındaki
anlaşmanın yorumlanması suretiyle, sözleşmedeki yükümlülüklerin
tamamını konu alan bir götürü tazminat anlaşmasının da varlığı or-
taya konulabilir.
D. İşlevleri
Taraflar birtakım amaçlar çerçevesinde götürü tazminat anlaşma-
sı yapmaya yönelirler. Bu amaçların belirlenmesi somut götürü tazmi-
nat anlaşmasının yorumlanması suretiyle mümkün olur.
43
Götürü tazminat anlaşmasının temel amacı, asıl sözleşme ihlal
edildiğinde, diğer bir deyişle borca aykırılık gündeme geldiğinde;
(tipik beklenen zararın tespit edilmesi suretiyle) alacaklının malvar-
lığında rızası dışında meydana gelen eksilmenin giderilmesi, alacak-
lıyı zararın miktarını ispat yükümlülüğünden kurtarmak, tazminatın
miktarı konusunda onu belirsizlik içinde bırakmamak ve böylelikle
asıl sözleşme bakımından da şeffaflık ve hukuki güvenliği sağlamak-
tır. Bu yönde bir anlaşma kuşkusuz alacaklıya ciddi bir avantaj sağlar
niteliktedir.
44
Götürü tazminat, tazminat kurumunun niteliği gereği, öncelikle
sözleşmenin ihlal edilmesiyle alacaklının malvarlığında rızası dışında
meydana gelen eksilmenin giderilmesi, bu suretle alacaklının malvar-
lığının iyileştirilmesi amacına hizmet eder.
45
Ceza koşulunda olduğu
42
Erdem,
s.101; Kapancı,
s.665.
43
Oertli, N.69 vd.
44
Oertli, N.71.
45
Peter Benjamin, ‘Penalties, Liquidated Damages and Penal Clauses in Commercial