Dergi 129

209

TBB Dergisi 2017 (129)

Şafak PARLAK BÖRÜ

Götürü tazminat anlaşması ile, taraflar sözleşmenin ihlal edilme-

siyle meydana gelmesi beklenen tipik zararı tespit ederler. Böylelikle

alacaklının zararın miktarını ispat etmesine gerek kalmamaktadır.

Götürü tazminat anlaşması ile, tazminatın hesaplanmasına ilişkin dü-

zenlemeler getiren Türk Borçlar Kanunu sistematiğinden ayrılınmak-

tadır. Şöyle ki; TBK m.50 vd. uyarınca tazminat belirlenirken zarar

doğduktan sonra (ex post) somut durumun koşulları dikkate alınmak

suretiyle bir değerlendirme yapılmaktadır. Oysa götürü tazminat an-

laşması ile götürü tazminatın miktarı zarar doğmadan önce (ex ante)

tahmini olarak belirlenmekte

; hakimin bu alandaki belirleme ve de-

ğerlendirme yetkisi bertaraf edilmekte, hakimin belirleyeceği belirsiz

bir tazminatın ne olabileceğine ilişkin riskten alacaklı kurtulmaktadır.

Zararı ispat yükünden kurtulmak kuşkusuz ki tazminat alacaklısına

büyük avantaj getiren bir durumdur.

Öte yandan götürü tazminatın

kararlaştırılmış olmasının tazminat borçlusuna da birtakım avantajlar

sağlayacağı göz ardı edilmemelidir. Zira sözleşmenin ihlali sonucunda

ortaya çıkan zararın varlığı ve kapsamına ilişkin sorunlar çoğu kez

karmaşıktır; tazminat alacaklısı ve borçlusu arasındaki bir uyuşmaz-

lık nedeni olarak sıklıkla mahkeme önüne gelir. Götürü tazminat an-

laşmasının varlığı halinde ise, borçlu da önceden kendisini neyin bek-

lediğini, neyi hesap etmesi gerektiğini bilir; sözleşmeyi ihlal etmesi

halinde götürü tazminat edimini ifa ederek tazminat ödeme borcun-

dan kurtulabilir. Böylelikle taraflar arasındaki uyuşmazlık daha hızlı

bir şekilde çözüme kavuşturulabilir.

Benjamin,

s.604; Rea,

S.A.Jr

: ‘Efficiency Implications of Penalties and Liquidated

Damages’,

The Journal of Legal Studies,

Vol.13, No.1, 1984, s.159; Akkayan Yıldırım,

s.398; Erdem, s.102; Kocaağa (Götürü tazminat), s.153. Oertli de zararı ispat yükün-

den muaf kılınmanın çoğunlukla götürü tazminat anlaşmasının akdedilmesinde

temel hareket noktası, itici güç olduğunu belirtmektedir, bkz. Oertli, N.71. Aynı

yönde Birinci Uzun,

s.104; Mustafa Fadıl Yıldırım, ‘Doğalgaz Tedarik Sözleşmel-

erinde Asgari Alım Yükümlülüğü ve ‘Al ya da Öde’ Kaydının Hukuki Niteliği’,

İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, S.2, 2011, s.37.

Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümleri (TBK m.50 vd) uyarınca tazminatın

belirlendiği hallerde, zarar doğduktan sonra (ex post), somut olaya ilişkin özel-

likler dikkate alınarak zarar hesaplanır ve tazminat belirlenirken; götürü tazmi-

natın kararlaştırıldığı hallerde anılan hükümlerde belirtilen genel esasın dışına

çıkıldığı, götürü tazminatın zarar doğmadan önce (ex ante) belirlendiği, bu tahmi-

nin de daha az güvenilir olduğu ileri sürülebilir. Bununla birlikte, birçok olayda

olayların akışı ve ilişkilerin seyrine göre, tarafların deneyimlerinden yola çıkarak

makul tahminlerde bulunması gayet mümkündür (Bkz. Oertli, N.74).

Oertli, N.71; Birinci Uzun,

s.104; Kocaağa (Götürü Tazminat),

s.153.

Oertli, N.75, 76.