215 / 405
214
Götürü Tazminat Kavramına Bir Bakış
a. Asgari Götürü Tazminat
Asgari götürü tazminat anlaşması sözleşmenin ihlali sonucunda
ortaya çıkan zararın giderilmesine yönelik olarak tazminat borçlusu-
nun ifa etme yükümlülüğü altına girdiği miktarı aşağı doğru sınır-
lar: Sözleşmenin ihlali sonucunda ortaya çıkan zarar götürü tazminat
miktarından daha az olsa dahi, tazminat borçlusu alacaklıya önceden
kararlaştırılan bu miktarı ödemek zorundadır.
69
Tazminat alacaklısı
eğer ki sözleşmenin ihlaliyle ortaya çıkan zararının götürü tazminat
değerinden daha fazla olduğunu ispat ederse, bu halde götürü tazmi-
nat miktarını aşan zararının giderilmesini talep etmesi mümkün hale
gelir.
70
İsviçre doktrininde bu tür bir anlaşma ediminin (tazminatın) tipik
ve geçerli bir götürü edim olarak değerlendirilip değerlendirilemeye-
ceği tartışmalıdır. Asgari götürü tazminat anlaşması özellikle burada
artıkmakul bir tazminat düzenlemesinin söz konusu olmadığı yönüyle
eleştirilere uğramıştır. Bazı yazarlar, bu yüzden bu tür bir anlaşmanın
ceza koşulu olarak değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürmektedirler:
71
Buna göre, TBK m.180/II (Art.161 Abs.2 OR) hükmü bu tür bir anlaş-
manın ceza koşulu olarak yorumlanıp değerlendirilmesi gerekliliğini
destekler mahiyettedir.
72
Zira bu hüküm uyarınca tazminat alacaklısı
cezayı aşan zarar miktarını tazminat borçlusundan talep edebilir. Öte
yandan tazminat borçlusu da alacaklı hiçbir zarara uğramamış olsa
ya da daha az miktarda zarara uğramış olsa bile tüm cezayı ödemek
zorundadır (TBK m.180/I; Art.161 Abs.1 OR). Ancak, kanaatimizce gö-
türü tazminat anlaşmasında borçlunun ödeme yükümlülüğü altına
girdiği miktarın alt sınırın düzenlenmesi, yine tazminat alacaklısına
ortaya çıkan zararın götürü tazminat değerinden fazla olduğunu ispat
ederek götürü tazminatı aşan zararının giderilmesini talep etme im-
kanının tanınması, bunun ceza koşulu anlaşması olduğunu ispatlayıcı
nitelikte değil, bu anlaşmanın doğrudan ceza koşulu olarak olarak de-
ğerlendirilmesi için yeterli değildir. Öncelikle götürü tazminatın işlevi
69
Oertli, N.65.
70
Kapancı,
s.670-671; Birinci Uzun,
s.115.
71
Eduard Bötticher, ‘Wesen und Arten der Vertragsstrafe sowie deren Kontrolle’,
Zeitschrift für Arbeitsrecht, 1970, s.37; Lindacher,
s.155 vd; yine bkz. Oertli, N.66,
dpn.71.
72
Bu görüşe yönelik eleştiriler için bkz. Birinci Uzun,
s.116.