243 / 405
242
Kira Tespit Davası ve Esasları
kira bedelinin belirlenmesi hususu hukukumuzun “case law” sistemi-
ne en çok yaklaştığı alanı oluşturmaktadır.
50
A. Türk Borçlar Kanunu Öncesindeki Uygulama
Kira bedelinin belirleyen ve sınırlayan hükümlerin iptali üzerine,
Yargıtay hukuk daireleri, kiranın yeni dönem için artırılıp artırılma-
yacağı konusunda birbirinden farklı kararlar vermiş ve bunun üzeri-
ne 18.11.1964 tarihinde Yargıtay, İçtihadı Birleştirme Kararı vermiştir.
51
İçtihadı Birleştirme Kararı’na göre, AYM’nin iptal kararının yürürlü-
ğe girmesinden önce yapılmış veya yenilenmiş kira sözleşmelerinin,
sözü edilen iptal kararının yürürlüğe girmesinden sonraki bir tarihte
sona ermesi dolayısıyla başlayan yeni dönemde, sözleşmenin kira pa-
rasına ilişkin hükmünün yenilenmeyip diğer hükümleri yenilenmek-
tedir. Kira parasının sınırlandırılmasına ilişkin boşluk ise, bilirkişice
tespit edilecek olağan rayiç ve bu tespit edilemezse ekonomi esasları
ve hak ve nesafet uyarınca bilirkişi tarafından bildirilecek kira parası
esas alınarak hakim tarafından doldurulacaktır.
Yargıtay, kira parasının tespitinde iki kıstastan hareket etmekte-
dir. Bunlar olağan rayiç ve ekonomik esaslardır; hakim bu kıstaslar-
dan olağan rayice öncelik tanıyacak, fakat olağan rayiç tespit edilemi-
yorsa ekonomik esaslara başvuracaktır.
52
Ayrıca söz konusu kararda rayiç kiradan ne anlaşılması gerekti-
ği de tespit edilmiştir. Rayiç bedelin tespitinde, olağan şartlar altında
yapılmış olan kira sözleşmeleri esas alınmalıdır. Olağanüstü veya özel
şartlar altında yapılmış kira sözleşmeleri ise rayici belirlenmesinde
esas alınmayacaktır.
53
İçtihadı Birleştirme Kararı’nda saptanan ölçütler kapsamında,
50
İnceoğlu, s. 123.
51
Yargıtay İBK, T. 18.11.1964, E. 1964/2, K. 1964/4, Kazancı İçtihat Bankası, www.
kazanci.com(erişim tarihi: 29.02.2016); Tandoğan, s. 26; Topuz- Topuz, s. 75.
52
Ertaş, s. 278.
53
“Ekonomi kurallarının taşınmaz mal sermayesine tanıdığı normal geliri aşan kira
parasına ilişkin akitler özel şartlar altında yapılmış sayılır ve sınırlamaya esas tu-
tulamaz. Yine, belli bir yerde oturmak veyahut iş yeri açmak için her fedakârlığı
göze alan kimselerin yapmış oldukları akitler ve benzeri özel durumlarda yapılan
akitler dahi özel şartlar altında yapılmış sayılır ve sınırlama için temel olamaz.”,
Yargıtay İBK, T. 18.11.1964, E. 1964/2, K. 1964/4, Kazancı İçtihat Bankası, www.
kazanci.com(erişim tarihi: 29.02.2016).