Dergi 129

332

Ayrılıkçı Hareketlerin Ulusal Kurtuluş Hareketi Statüsü Kazanması: Hukuki ve Siyasi Boyutlar

rası Sözleşmesi Madde 1 kapsamında uluslararası hukukta da kabul

edilmiştir.

Bu düzenlemelerle, tüm halkların self-determinasyon

hakkına sahip olduğu, bu hakka dayanmak suretiyle kendi siyasi sta-

tülerini serbest şekilde belirleyebileceği ve ekonomik, sosyal, kültü-

rel gelişimlerini rahatça sürdürebilecekleri kabul edilmiştir. Fakat bu

maddelerde ulus kavramı yerine “halk” tabiri tercih edilmiş ve ulus

söyleminin, uluslaşmayı artırma potansiyeline karşı önlem alınmak

istenmiştir.

Halk olmanın belirlenen en önemli koşulları ise: (i) azınlık ha-

lindeki grubun ortak bir kimliğe sahip bulunması; (ii) sahip olduğu

kolektif kimliği koruma isteği taşıması; (iii) belirli bir toprak parçası

üzerinde çoğunluğu oluşturması ve (iv) kendisini temsil eden örgüt-

lü bir yapıya sahip olması olarak belirlenmiştir.

Ancak bu şartları

taşıyan her halkın, doğrudan bir self-determinasyon hakkının mut-

laklığı hukuken kabul edilmemiştir. Ek 1 No’lu Protokol madde 1/4,

self determinasyon hakkının ancak, sömürgeci güç, yabancı işgali ya

da ırkçı rejimler karşısında kullanılabileceğinden bahsetmiştir. Temel

insan hakları ihlallerinin yaygın olduğu devletlerde yaşayan halkla-

rın da self-determinasyon hakkı olduğu konusunda uluslararası top-

lumda bir uzlaşı sağlanmamıştır.

Dolayısıyla, hangi halkların self-

determinasyon hakkının var olduğu konusu tartışmalıdır.

Self-determinasyon, ayrılma hakkı olarak yorumlandığında var

olan düzen temelden sarsılacağından, hakkın bu anlamda yorum-

lanışı çoğunlukça reddedilmiş ve self-determinasyonun ayrı devlet

olma bağlamında yorumlanması uzunca bir süre yalnızca sömürge-

lerin tasfiye edilmesi kapsamında kabul edilmiştir. 1960 yılında, BM

Genel Kurulunun 1514 sayılı “Sömürge Yönetimi Altındaki Ülkele-

re ve Halklara Bağımsızlık Verilmesine İlişkin Bildirisi”

, her halka

self-determinasyon hakkını tanısa da, bir ülkenin ulusal birliğine ve

BM Şartı Madde 73 ve 76 ise sömürge halklarına kendilerini yönetme hakkı tanı-

mıştır.

Berdal Aral, “Kollektif Bir İnsan Hakkı Olarak ‘Halkların Kendi Kaderlerini Tayin

Hakkı’”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt. 21-22, 1999-2000, s.112.

Aral, s.112.

BM Genel Kurulu, “Resolution 1514 (XV) Declaration on the Granting of Inde-

pendence to Colonial Countries and Peoples”, Fifteenth Session, 14 Aralık 1960,

NR015288.pdf?OpenElement (Erişim Tarihi 20 Nisan 2016)