51 / 405
50
Yargılanan Vicdanî Ret Hakkı
yandan üyelerinin tamamında vicdanî reddin hak olarak tanındıgı ve
iç hukuklarında da buna uygun olarak düzenlemelerin mevcut oldugu
Avrupa Birligi’nin bir parçası olmak isteyen Türkiye’nin vicdanî redde
yönelik mevcut yasal durumu, Birlik’e dahil olmasını güçlestiren bir
sorun olarak karsımıza çıkmaktadır.
4 - Türkiye’de Vicdanî Ret Yargılamaları
İç hukukta vicdanî redde ilişkin düzenlemelerin yokluğu nedeniy-
le, yargılamalar neticesinde vicdanî ret beyanları karşısında uygulanan
suçlar ve cezalar degiskenlik göstermektedir. Mahkemelerin genelde
vicdanî retçilerin eylemlerini “halkı askerlikten sogutmak”, “yoklama
kaçagı”, “firar” veya “emre itaatsizlik” fiilleri olarak degerlendirdikleri
görülmektedir. Askere alınan bir vicdanî retçinin kendisine verilen
üniformayı vicdanî itirazı nedeniyle reddetmesi, giymemesi ve bu
yöndeki emirlere uygun davranmaması bu duruma örnektir. Böylece
bu fiilleri gerçekleştirme kastları olmayan vicdanî retçilerin belirtilen
suçlar nedeniyle yargılanmaları söz konusu olacaktır. Böylece hem
yargılamalar neticesinde verilen cezalar kanunilik ilkesine aykırılık
teşkil edecek hem de bahsi geçen suçlara yönelmiş kastlarının yokluğu
nedeniyle suçu oluşturan unsurlardan manevi unsurun yokluğu söz
konusu olacaktır. Suçta ve cezada kanunilik ilkesi ile mevcut yargı-
lamalar arasındaki iliskiyi biraz detaylandırmak gerekirse; kanunilik
ilkesi, bireylerin eylemlerine egemen olabilmeleri açısından önemli bir
ilkedir. Bu ilke sayesinde suçlar ve suçların karsılıgı olanlar cezalar
önceden öngörülebilmektedir. Bu sayede kisi hak ve özgürlüklerinin
sınırları çizilir. Vicdanî retçiler için durum böyle olmayıp eylemlerine
uygun düsmeyen yani aslında mevzuatlarda karsılıgı olmayan vicdanî
itirazı içeren beyanları veya davranışları nedeniyle beklenmeyen suç-
lar isnat edilip, haklarında bu suçlara karşılık olan kanunî yaptırımlar
uygulanmaktadır.
A. Askerî Mahkemelerde Vicdanî Reddin Bir Hak Niteligi
Kazanması
Bu baslıkta, ilgili noktalarda hukukun evrensel ve temel ilkeleri-
ne isaret edilerek, karsılastırmalı hukuk ışığında vicdanî ret beyan-
larına ilişkin ceza yargılamaları iki dava özelinde irdelenecektir. Bu