96 / 405
95
TBB Dergisi 2017 (129)
Özen KAYA GÖÇMEN / Ender DEDEAĞAÇ
Bir diğer yandan tüzel kişiler açısından konu ele alındığında, tü-
zel kişilerin suç faili olup olamayacağı konusundaki tartışmalar bir
yana bırakılırsa
29
, TCK’nın sistematiği gereği, yalnızca gerçek kişiler
bir suçun faili olabileceğinden tüzel kişilerin cezai sorumlulukları bu-
lunmamaktadır.
30
Özel hukuk tüzel kişileri açısından suç faili olma ve
cezai yaptırıma hükmedilme mümkün olmamakla birlikte işlenen suç
dolayısıyla tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri niteliğinde yaptı-
rımlara hükmedilmesi mümkündür.
Anonim şirketin tüzel kişi olduğu dikkate alındığında işlenen bir
suç nedeniyle, şirketin de yaptırımlara maruz kalabileceği hususu dik-
kate alınmalıdır. TCK’nın ceza sorumluluğunun şahsiliği başlıklı 20.
maddesinde tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamayacağı
ancak suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğinde-
ki yaptırımların saklı olduğu belirtilmiş ve TCK’nın özel hükümler kıs-
mında yer alan çeşitli suç tiplerinde de tüzel kişiler hakkında güvenlik
tedbiri uygulanabileceği ilgili madde hükümlerinde açıkça belirtilmiş-
tir. Ayrıca uygulanacak güvenlik tedbirleri de TCK’nın 60. maddesin-
de “
Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri başlığı altında “
(1) Bir kamu
kurumunun verdiği izne dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk
tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle ve bu iznin verdiği
yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına işlenen kasıtlı
suçlardan mahkûmiyet halinde, iznin iptaline karar verilir.
(2) Müsadere hükümleri, yararına işlenen suçlarda özel hukuk tü-
zel kişileri hakkında da uygulanır.
(3) Yukarıdaki fıkralar hükümlerinin uygulanmasının işlenen fiile
nazaran daha ağır sonuçlar ortaya çıkarabileceği durumlarda, hakim
bu tedbirlere hükmetmeyebilir.
29
5237 sayılı TCK’nın kabulünden sonra bu yöndeki tartışmaların bir anlamı
kalmamıştır. Ancak tüzel kişilerin suç faili olup olamayacağı konusunda temelde
iki görüş bulunmaktadır. Bunlar birbirinden oldukça farklı gerekçelere sahip
bulunan Gerçeklik ve Varsayım teorileridir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Kayıhan İçel,
Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınları, 2013, s.56-58 vd.
30
Tarih boyunca toplumların ceza siyasetindeki farklı yaklaşımları nedeni ile
tüzel kişilerin tek başlarına ya da kendilerini temsil eden gerçek kişilerle birlikte
bir suçun faili olup olamayacakları konusu tartışma konusu olmuştur. Konu
hakkında özellikle de tüzel kişilerin esasını açıklayan teoriler ve ayrıntılı bilgi için
bkz. Mehmet Emin Artuk/Ahmet Gökçen/A.Caner Yenidünya, Ceza Hukuku
Genel Hükümler, 8. Baskı, Ankara 2014, s.270-271 vd.