131 / 417
130
Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdurun Hukuki Yardım Alma Hakkı
gür iradesiyle seçtiği bir veya birden fazla vekilin hukuki yardımından
yararlanma hakkına sahip olduğu rahatlıkla çıkarılabilir.
28
Ceza muhakemesinde, mağdur için vekilin hukuki yardımından
yararlanmak bir hak olup, bu haktan yararlanıp yararlanmamak kural
olarak mağdur için ihtiyaridir. Dolayısıyla mağdur, ceza muhakeme-
si süresince haklarını savunmak ve maddi gerçeğin ortaya çıkarılması
için gerekli işlem ve talepleri bizzat yapma hakkına sahip olduğu gibi,
sahip olduğu hakları bir vekil yardımıyla da kullanabilme özgürlü-
ğüne sahiptir. Mağdurun, vekilin hukuki yardımından yararlanma
hakkına sahip olması kadar önemli bir diğer konu da mağdurun, veki-
lin hukuki yardımından yararlanma hakkına sahip olduğunun yetkili
soruşturma ve kovuşturma makamlarınca kendisine anlatılmasıdır.
29
Bu amaçla kanun koyucu da mağdura, vekilin hukuki yardımından
yararlanma hakkına sahip olduğunun yetkili merciler tarafından an-
latılıp açıklanmasını ve bu durumun yazılı tutanağa bağlanmasını zo-
runlu tutmuştur (CMK m. 234/3).
Vekilin hukuki yardımından yararlanmanın ihtiyari olduğu du-
rumlarda mağdur, bir veya birden fazla vekili bizzat seçebileceği gibi,
kanunun belirttiği sınırlı hallerde talep etmesi halinde baro tarafından
da kendisine ücretsiz bir vekil görevlendirilebilir. Vekilin hukuki yar-
dımından yararlanmanın ihtiyari olduğu durumlarda, hem mağdur
tarafından seçilen vekil hem de baro tarafından görevlendirilen vekil,
ihtiyari vekil olarak nitelendirilmektedir.
1. İhtiyari Vekilin Seçilmesi
Ceza muhakemesinde genel kural, vekilin hukuki yardımından
yararlanmak isteyen mağdurun, vekilini bizzat seçme hakkına sahip
olmasıdır. Dolayısıyla kanunda vekilin avukat olması dışında herhan-
gi bir koşul aranmadığından mağdur, Türkiye’deki bir baroya kayıtlı
28
Oysaki kanun koyucu, şüpheli/sanığın müdafiden yararlanma hakkını düzen-
lerken, açıkça “şüpheli veya sanık, soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasın-
da bir veya birden fazla müdafiin yardımından yararlanabilir” (CMK m. 149/1);
“şüpheli veya sanıktan kendisine bir müdafi seçmesi istenir. Şüpheli veya sanık,
müdafi seçebilecek durumda olmadığını beyan ederse, istemi halinde bir müdafi
görevlendirilir” (CMK m. 150/1), diyerek şüpheli ve sanığın, müdafisini özgürce
seçme hakkına sahip olduğunu düzenlemiştir. Detaylı bilgi için bkz. Bozdağ, s.99-
106.
29
Özbek ve Diğerleri, s.236.