dergi 132

156

Hakkında Ödemeden Men Kararı Verilen Çek İcra Takibine Konu Edilebilir Mi?

düzenleyenin parasını düzenleyenin çeki keşide etmek suretiyle verdi-

ği talimat ile çekin yetkili hamiline ödeyen konumundadır. Gerçi Çek

Kanunu m. 3/1 ile karşılığı bulunan çekin muhatap bankaca ödenmesi

zorunlu kılınmış, m. 3/7’de bu ödemenin yapılmaması hâlinde mu-

hatap bankaca geçen her gün için binde üç oranında gecikme ceza-

sı ödeneceği hükme bağlanmış, hatta m. 7/5’te karşılığı bulunan ve

süresinde ibraz edilen çeki ödemeyen banka görevlisinin hapis cezası

ile cezalandırılabileceği bile düzenlenmiştir. Ne var ki anılan düzen-

lemeler muhatap bankanın karşılığı bulunan çeki ödememesi üzerine

hamilin başvurma hakkının doğmasına engel değildir; muhatap ban-

kanın kanundan kaynaklanan çeki ödeme yükümlülüğü ile düzenle-

yenin müracaat borçlusu sıfatıyla çekin ödenmemesinden doğan so-

rumluluğu yanyana geçerliliğini korur. Başka bir anlatımla muhatap

bankanın Çek Kanunu’ndan kaynaklanan, çekin karşılığı bulunması

hâlinde bunu çeki ibraz edene ödeme yükümlülüğü, düzenleyenin

müracaat borçlusu sıfatı ile başvuruya maruz kalabilmesi için öncelik-

le tüketilmek zorunda olunan bir yol, bir önşart mahiyeti taşımaz. Şu

hâlde düzenleyenin, muhatap bankanın karşılığı bulunan çeki hataen

veya bilerek ödememesi nedeniyle ortaya çıkan sorumluluğu da yine

çeki keşide etmekle birlikte lehdar ve sonraki hamillere karşı üstlendi-

ği taahhütten kaynaklanır.

Oysa hamilin çek elinden rızası dışında çıktığı iddiası ile mah-

kemeye başvurup TK m. 757 uyarınca ödemeden men kararı alması

olasılığında durum tamamen farklıdır. Bu hâlde düzenleyenin ne her-

hangi bir şekilde kendi iradesi nedeniyle katlanması gereken bir so-

nuçtan (alacaklının hesabı haczi veya rehin hâllerindeki gibi), ne de

sözleşmesel ilişki içinde bulunduğu ve kendisine hizmet ifa eden ki-

şinin eylemi (muhatap bankanın çekin karşılığı olmasına rağmen ha-

taen veya bilerek çek bedelini ödememesinde olduğu gibi) nedeniyle

sorumluluğundan söz edilebilir. Ödeme yasağı kararı alan hamil (zıya

Her ne kadar muhatap banka, karşılığı bulunan çeki hataen veya bilerek öde-

meden kaçınması nedeniyle düzenleyenle aralarında akdettikleri çek anlaşması

gereğince (TK m. 783/1) düzenleyenin uğradığı zararları ödemekle yükümlü tu-

tulabilecekse de çek anlaşması üçüncü kişi yararına sözleşme niteliği taşımayıp

yalnızca düzenleyen ile muhatap banka için karşılıklı borçlar doğurduğundan bi-

raz önce belirtildiği üzere bu husus, başvuru hakkının ortaya çıkması bakımından

bir engel oluşturmaz.