163 / 521
Engelli Hakları Sözleşmesi’nde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye’nin Uyum Sorunu
162
rilmesini, makul uyarlamanın reddinin engellilik temelinde ayrımcılık
olarak kabul edildiğinin net biçimde ifade edilmesini tavsiye etmiştir.
Komite’nin Tunus’a ‘önemli ve acil’ uyarısıyla verdiği diğer öneri, se-
çim, iş, eğitim, sağlık vb. alanlardaki tümyasalarda engellilik temelinde
ayrımcılığın yasaklanması, engellilere yönelik ayrımcılığın net olarak
yasaklandığı genel bir ayrımcılık yasasının yürürlüğe konması yönün-
dedir.
32
Komite’nin bu yöndeki uyarılarından hareketle, Türkiye’ye
Anayasa madde 10/3’e etkinlik kazandıracak ve Sözleşme’yle uyum
sağlayacak nitelikteki Taslağı bir an önce yasalaştırması tavsiyesi çıka-
cağı söylenebilir.
Taslağın yasalaşması için kararlı politik bir iradeye ihtiyaç vardır.
Parlamentoda çoğunluğa sahip hükümetin istediği zaman yasaları
hızla geçirebildiği düşünüldüğünde, bu taslağın tasarı haline getirile-
rek yasalaşmasını istemesi de yeterli bir koşuldur.
3. Bir Yasanın İptaliyle Gelişen Süreç: Nötr Yasa ve İdari Düzenlemelerin
Yarattığı Hukuki Durum
Uluslararası insan hakları sözleşmelerindeki ayrımcılık yasağına
dair güvenceler, hem fiili (de facto) hem de hukuki (de jure) eşitliği
içermektedir. Hukuki (veya şeklî) eşitlik ve fiili (veya maddi) eşitlik
farklı, fakat birbirlerine bağlı kavramlardır. Şeklî eşitlik, hukuk veya
politikaların tarafsız olması anlamına gelir ve benzerlik temelinde eşit
muameleyi esas alır. Maddi eşitlik ise, hukukun, politikanın ve uygu-
lamaların belirli grupların sahip olduğu süregelen dezavantajlı ko-
numu devam ettirmemesi ve bu konumun etkilerinin azaltılması için
güvencelerin alınması ile ilgilidir. Diğer deyişle, farklı durumdaki ki-
şilere farklı muamele edilmesi gereğini temel alır.
33
Ayrımcılık ise, belli
temellere ve nedenlere dayalı olarak fark gözetme
(distinction
), dışla-
ma
(exclusion
), kısıtlama
(restriction
), yeğleme
(preference
) gibi eylem-
32
Consederation of reports submitted by States parties under article 35 of the Con-
vention, Concluding observations of the Committee on the Rights of Persons with
Disabilities, 29 April 2011, D.1.para.12 and 13
33
The equal right of men and women to the enjoyment of all economic, social and
cultural rights (art.3) E/C.12/2005/4 11 August 2005, Committee on Economic
Social and Cultural Rights Thirty-fourth session
Geneva, 25 April-13 May 2005, Agenda item 5, para.7. ;
Şennur Ağırbaşlı
,
Sınırlı
Ayrımcılık Yasağından Genel Eşitlik İlkesine
, Seçkin, Ankara 2009, s.36-37