167 / 521
Engelli Hakları Sözleşmesi’nde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye’nin Uyum Sorunu
166
Hükmün iptaliyle engelli olmayan kişiler arasındaki cinsiyet eşitsiz-
liğinin önüne geçilmiş, fakat, insanların ihtiyaçları ve özellikleri ara-
sındaki benzerliklerin kategorize edilerek engellilerin özel durumunu
ve farklı ihtiyaçlarını gözeten bir düzenleme yapılmadığı için devlet
eliyle dolaylı ayrımcılık yaratılmıştır.
Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararıyla çözülemeyen ve kararın
yürürlük tarihi geldiğinde devam eden sorunun giderilmesi için bu
kez sürece idare organı dahil olmuştur. Anayasa Mahkemesi’nin kara-
rını yerine getirmek amacıyla İçişleri Bakanlığı, 13 Şubat 2009 tarihinde
“
doktor raporuyla zihinsel özürlü ve sürekli bakıma muhtaç olduğu
tespit edilen, fiil ehliyeti olmayan, reşit olan erkek çocuklarına da
Anayasa Mahkemesi’nin kararı doğrultusunda anne ve/veya babası-
nın hususi damgalı pasaport alma hakkından dolayı hususi damgalı
pasaport verileceği”ni belirten bir genelge çıkartmış ve 81 ilin valilik-
lerine göndermiştir.
38
Genelgeye göre, Anayasa Mahkemesi kararının
yürürlüğe gireceği 29.03.2009 tarihinden itibaren yapılacak başvuru-
larda, 18 yaş üstü engelli erkek çocuğu olan hususi pasaport sahibi
ailelerin bu talebi karşılanacaktır. Bu arada ilgili gelişmeden haberdar
olan aileler, başvurularını hemen yaparak engelli çocukları için husu-
si pasaport alabilmişlerdir. Ancak, Bakanlık birkaç ay sonra uygula-
manın hatalı olduğuna kanaat getirmiş, Pasaport Kanunu’ndaki yasal
boşluğun yasama organınca giderilmediği sürece 18 yaş üstü engelli
erkek çocuklarının böyle bir hakka sahip olamayacağı gerekçesine da-
yanarak Genelgeyi iptal etmiştir. Hususi damgalı pasaport başvuru-
sunda bulunmuş, fakat işlemleri tamamlanmamış aileler, genelgenin
iptaliyle birlikte çocuklarına hususi pasaport alamamış; daha önce
alanların ise pasaportları geçerli kabul edilmiştir. Aynı yasal durumda
olmalarına rağmen süreci zamanında değerlendiren engellilerin hu-
susi pasaport hakkına kavuşması, başvurusunu yapmış veya yapacak
olanların ise eski uygulamaya tabi tutularak bu haktan yararlanama-
maları sonucunu doğuran uygulama, doğrudan ayrımcılığın açık bir
örneğidir. Diğer yandan, sözkonusu idari işlem hukuki eşitliğe de ay-
kırıdır. Diğerlerinden ayrılan ortak özellikleri ve kendi içinde benzer-
likleri nedeniyle sınıflandırılan engelliler arasında sonuçlar açısından
38
İçişleri
Bakanlığı
Emniyet
Genel
Müdürlüğü,
Sayı:
B.05.1-
EGM.0.13.04.04.41932-4096, Konu: Erkek Çocuklarının Hususi Damgalı Pasaport
Talebi, 13 Şubat 2009