TBB Dergisi 96. Sayı

TBB Dergisi 2011 (96)

Selda ÇAĞLAR

163

lerle gerçekleştirilir. Bu eylemler, toplum yaşamının siyasi, ekonomik,

toplumsal, kültürel ve benzeri alanlarında insan hakları ve temel öz-

gürlüklerin eşitlik temelinde tanınmasını, bunlardan yararlanılmasını

veya bunların kullanılmasını kaldırır veya bunlardan yoksun kılar,

bunları zarara veya tehlikeye sokar. Başka bir anlatımla, toplum içinde

bazı insanların veya grupların dışlanması, bunlara farklı davranılması,

haklarının salt bu nedenle daraltılması veya salt bu nedenle başkala-

rının bunlar yerine tercih edilmesi ayrımcılıktır. Ayrımcılık, genellikle

“eşitliğe aykırı durumlar/sonuçlar” biçiminde tanımlanır. Ancak, her

eşitliğe aykırı durum ayrımcılık teşkil etmez. Kuralların uygulanma-

sında farklı durumlar yaratılması/ kurulması zorunlu olmakla birlikte

farklı durum doğru kurulamamışsa, o durum içinde olmaması gere-

ken, orada yer almışsa ya da bir kimse veya şey içinde olması gereken

duruma alınmamışsa, eşitliğe aykırılık vardır; bu bağlamda eşitlik ile

ayrımcılık eş anlamlıdır.

Tarihsel gelişme içinde farklı durum yaratma yasaklarından biri

olarak ortaya çıkan ayrımcılık yasağı ile “öncelikli olarak reddedilen

farklı durumlar” kastedilmektedir.

Bunun yanı sıra, herkes için ge-

tirilen bir koşul ya da kuralın bazı kimseler için yerine getirilmesi im-

kansız veya çok zor olduğu durumlarda söz konusu koşul ya da kural

herkes için konmuş olsa da, bazıları için haktan yoksun kalma anla-

mına geliyorsa, dolaylı ayrımcılık sözkonusudur. Dolaylı ayrımcılığı

kaldırmak da devletlerin olumlu eylem yükümlülüğünün gereğidir.

Bu bilgiler ışığında engellilere yönelik ayrımcılık, Anayasa Mah-

kemesi tarafından verilen bir iptal kararı ve bu karar üzerine gelişen

hukuki süreç ele alınarak açıklanmaya çalışılacaktır. Sözkonusu süreç,

5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun kadın-erkek ayrımcılığına yol açtığı

düşünülen 14/A maddesinin Anayasa Mahkemesi tarafından iptali ile

başlamıştır. İdarenin iptalle beraber oluşan yasal boşluğu doldurmak

adına düzenleyici işlemleriyle müdahale etmesiyle süreç, ayrımcılığı

gidermek bir yana doğrudan ayrımcılık yaratan işlemlerle daha kar-

Tekin Akıllıoğlu,

Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartında Ayrımcılık Yasağı,

para.1-6,

(16.06.2011)

Bkz. Association internationale Autisme-Europe (AIAE) v. France, Complaint

No. 13/2002, decision on the merits of 4 November 2003, para.52, European Com-

mittee on Social Rights.

Complaints/CC13Merits_en.pdf (16.06.2011)