TBB Dergisi 96. Sayı

İdari Yargıda İstinaf

190

İlk derece mahkemelerince verilen kararların olaylara, hukuka ve

usûle uygunluğunu denetlemek görevini yüklenmiş olan ikinci dere-

cedeki mahkemeler, bazı ülkelerde iki, bazı ülkelerde de üç kademede

görev yapmaktadırlar. Ülkemizde ikili kademe sistemi vardır. Karar-

ların hem hukuka hem de olaylara uygunluğunu ise Yargıtay denetle-

mektedir. Oysa, adli yargı ilk derece mahkemelerince verilen kararlar,

bölge adliye mahkemelerince ispat ve hukuka uygunluk yönlerinden

ve Yargıtay tarafından sadece hukuka uygunluk bakımından incelen-

melidir. Yargıtay, bir içtihat mahkemesi olarak işlevini sürdürmelidir.

Bugün hemen hemen bütün ülkelerde Yargıtay’ın karşılığı olan

yüksek mahkemeler, birer içtihat mahkemesi görevini yapmakta, ilk

derece mahkemelerince verilen kararların olaylara, kanuna ve usûle

uygunluğunu denetlemek yani istinaf kanun yolu incelemesini yap-

makla görevli ikinci derece mahkemeler bulunmaktadır. Yargıtay ise,

ilk derece mahkemeleri ile kendi arasında süzgeç görevini yapacak bir

ara mahkemesi bulunmadığı için her iki görevi, yani hem içtihat yarat-

mak hem de istinafı yürütmek durumunda kalmıştır. Yargıtay’ın ken-

disinden beklenen içtihat mahkemesi olma niteliğini koruyabilmesi, iş

yükünün çok artmış olması nedeniyle zorlaşmıştır. Yargıtay’ın içtihat

mahkemesi olma niteliğinin korunması, yargılamanın güvenli ve hızlı

sonuçlandırılması bakımından istinaf kanun yolu incelemesini yapmak

üzere bölge adliye mahkemelerinin kurulmasının bir ihtiyaç hâline

geldiği görülmektedir. Mahkemelerin verimli, etkili, süratli ve güvenli

çalışmalarını sağlamak ve denetim yargılamasını güçlendirmek üzere

bölge adliye mahkemelerinin kurulması gerekliliği ortaya çıkmıştır”.

Yukarıda bölge adliye mahkemelerinin kurulmasının gerekliliğini

belirten 5235 sayılı Kanun gerekçesinde ortaya konan hususlar, benzer

sorunlar yaşayan idari yargı sistemi ve idari yargıda istinaf yargılama

sistemi ve istinaf mahkemelerinin kurulmasının gerekliliği ile örtüş-

mektedir.

İstinafa ilişkin olarak yukarıda yapılan genel açıklamalardan son-

ra, idari yargıda nasıl bir istinaf sistemi oluşturulabilir? sorusuna aşa-

ğıda belirtilen somut bir öneriyle cevap bulunmaya çalışılmıştır. Bu

öneri üç dereceli olan istinaf sistemiyle yürürlükte olan iki dereceli

idari yargı sisteminin karması olarak nitelendirilebilecek bir sistemi

içermektedir.