243 / 521
Roma Hukukunda
Humanitas
ile Maiestas Populi
Romanı Arasındaki Bağlantı
242
bu konuya ilişkin olarak tartışılan sorulardan biri şudur:
“Kıtlık sırasında
efendinin kölelerini açlıktan ölmeye terketmesi ne derecede doğrudur.”
36
“Çok
büyük bir fırtına sırasında, yükü denize fırlatmak zorunda kalan kaptan, çok
kıymetli bir at ile kıymetsiz bir köle arasında nasıl bir tercih yapmalıdır?”
37
Ro-
ma’lılar arasında kabul edilen görüş,
utilitas
’ın,
humanitas
’ın önünde yer
alması gerektiği yönündedir.
38
O halde, çoğunluğun ya da daha değerli
insanların çıkarlarının korunması adına azınlığın ya da daha değersiz
insanların haklarından feragat edilmesi, Roma hukukunda olağan karşı-
lanmaktaydı denilebilir. Aynı bakış açısı savaşlarda, düşmanlara davra-
nış biçiminin şekillendirilmesinde de kendisini göstermiştir. Romalılar,
düşmana vahşice davranılmasında herhangi bir sakınca görmemişlerdir.
İnsanın insana yaptıklarına baktığımız zaman doğal afetlerin, hastalık-
ların ve yoksulluğun çok masum kaldığını görmekteyiz. Ateş, zincir ve
kılıçlarla süslenmiş büyük gösteriler düzenleyen insanlar, diğer insanla-
rı vahşi hayvanlara yedirtmekte, onları zindanlara kapatmakta, çarmıha
gererek, ya da asarak öldürmekte, yakarak, atların ayaklara bağlayıp sü-
rükleterek işkence etmektedirler. Zalimlik, yöneticilerin değişmez özelli-
ği haline gelmiştir. Buna bağlı olarak da, Roma’da zulüm ve işkence bir
zevk aracı, vahşet bir hobiye dönüşmüştür. Bu yüzden Roma askerleri,
ele geçirdikleri yerlerde yaşayanların çocuklarını ebeveynlerinin gözleri
önünde kesmekten, yakmaktan zevk alır hale gelmişlerdir.
39
Livius, Alban’ın lideri Mettius Fufetius, Roma’lıların taraf oldu-
ğu savaşta, Roma’ya destek verme sözü vermekle birlikte bu sözünü
tutmamıştır. Roma kralı, bu davranışı telaffisi olmayan bir hata olarak
kabul etmiş ve herkese ibret olması için Mettius Fufetius’un en ağır
şekilde cezalandırılmasını sağlamıştır. Böylece Mettius Fufetius, aksi
yönde giden iki atlı arabaya bağlanmak suretiyle ikiye bölünme cezası-
na çarptırıldığını belirtmektedirler. Roma kralı Tullus Hostilius, söz ko-
nusu cezanın haklı ve gerekli olduğunu savunurken, Livius bu cezanın
humanitas
kurallarını zedeleyen bir uygulama olduğunu söylemiştir.
40
36
Cic. Leg. 3.1.
37
Cic. Off. 3. 89.
38
Cic. Off. 1.88.
39
Bauman, (Crime), s. 120; Edward Togo Salmon,
A History of the Roman World: 30
BC.-AD. 138
, Routledge, 11. Ed., London 1968, s. 134.
40
Herkes bu iğrenç sahneden çok etkilenmişti. Bu ceza, Roma tarihi açısından
insan haklarının hiçe sayıldığı önemli bir ceza idi. Liv.1.28.9-11.Livy bu cezanın
haklılığının tartışılması gerektiğini düşünmektedir.