249 / 521
Roma Hukukunda
Humanitas
ile Maiestas Populi
Romanı Arasındaki Bağlantı
248
Şehrine, vatanına ve Tanrılara yani kısacası tabiata ve insanlığa vefasız-
lık yapmıştır.
52
Seneca ve diğer pek çok Roma’lı düşünürler de işkence-
nin yanlış olduğuna ilişkin olarak benzer görüşleri savunmuşlardır. Yu-
nan düşünür Polybius, önceki yüzyıllarda ayaklanmış Kartacalı paralı
askerlerin nasıl 700 Kartacalıyı kestiğinden söz etmiştir. Paralı askerler,
halkın ellerini kesmiş, ayaklarını kırmış, onları canlı olarak çukurlara at-
mışlardı. Polybius’a göre bu askerlere insan demek mümkün değildir.
53
İkinci Pön savaşının sonlanmasından sonra,
humanitas
ile
maies
tas populi Romani
arasında özel bir bağın kurulması daha da önem
kazanmıştır.
Maiestas populi Romani
dahilinde yöneticilik yapan kişi-
lerin, sahip oldukları yetkileri özenli kullanmaları ve yönetilenlerin
haklarını ihlal etmemeleri vurgulanmaya çalışılmıştır. Özellikle eya-
letlerde yaşayanlardan, keyfilikle aşırı derece ve şiddet kullanarak
vergi toplanması da, eyalet yöneticilerinin yetkilerini kötüye kullan-
maları olarak kabul edilmiştir. Roma
magistra
’ların hukuka aykırı ola-
rak halktan para toplamaları ve zimmetlerine para geçirmeleri, Roma
vatandaşı olmayanların haraca bağlanmaları, sıklıkla karşılaşılan bir
durumdu ve bu durum, Roma’nın ihtişamını eksiltip, hakimiyet den-
gesini bozduğundan,
54
çok ciddi bir sorun olarak kabul edilmişti. Bu
tip hareketleri engellemek için, yabancılardan zorla, hukuka aykırı
olarak para ve mal alınmasını yasaklayan ve bu şekilde alınanların
iadesini sağlayan
leges repetendarum
denilen kanunlar çıkarılmıştı. Bu
kanunlar kısmen de olsa, Roma’nın itibarını kazanmasına yardımcı
olmuştur.
55
Yöneticilerin, sahip oldukları yetkileri özenli kullanmaları ve yö-
netilenlerin haklarını ihlal etmemeleri inancı,
humanitas
’ın
maiestas po
puli Romani
karşısında daha etkinleşmesi söz konusu olmuş ve
çeşitli
suçlara verilen cezaların değiştirilmesi, insanileştirilmesi şeklinde bir
başarı kazanılmıştır.
56
Buna verilebilecek en güzel örnek, ahlaksızlık-
52
Cic. Phil. 11.8-10.
53
Yaptıkları şeytani davranışın altında yatan en temel nokta yanlış eğitimolmakla birlikte,
zarar verme alışkanlığı ve vicdansız komutanların etkisi de büyüktür. Walbank, s. 111.
54
D.48.4.1.1,4 pr.
55
Alan Watson,
The Lawmaking in the Later Roman Republic
, Clarendon Press, Oxford
1974, s. 46 vd. (Law)
56
Favorinus’a göre 12 Levha Kanunları ile getirilmiş olan cezalar çok sert, acımasız
ya da muğlak ve uygulanamaz niteliktedir. Favorinus’, geceleyin hırsızlık
yapmaya çalışan ve suçüstü yakalanan hırsızın öldürülmesi, ya da alacaklılarına