258 / 521
TBB Dergisi 2011 (96)
Halide Gökçe TÜRKOĞLU
257
M.Ö. 171,
humanitas
ile
maiestas populi Romani
arasındaki bağlantı
bakımından önemli bir gelişme yaşanmıştır. Bu dönemde, İspanya’nın
pek çok bölgesinden gelen elçiler, buradaki halkın Roma’lı yönetici-
ler tarafından kötü muamemelere tabi tutulduğunu, kendilerinden
aşırı derecede para toplandığı yolunda, senatoya şikayetlerde bu-
lunmaktaydılar. Senato, İspanya’nın yeni
praetor
’u
olarak atanan L.
Canuleius’a İspanya’da yöneticilik yapan Roma’lıların suçlu ya da
masum olduklarına karar vermesi için yanında 5 adet
recuperatores
’i
İspanya’ya götürmesi hususunda yetki vermiştir. Yöneticilerin, yargı-
laması sırasında onları temsil edecek olan
patroni
’ler ise elçiler tarafın-
dan seçilecekti. Bu
patroni
’lerden biri de Cato olarak belirlenmişti. Bu
kapsamda hakkında ilk inceleme yapılan kişi, M.Ö. 178- 176 tarihlerin-
de, yakın İspanya’nın
praetor
’u olan M. Titinius’du. Üçüncü celsede,
M. Titinius beraat etmiştir.
89
Uzak İspanya eski
praetor’
larından Furius
Philus ve Matineus hakkında çok ciddi suçlamalar yapılmış (
gravis
simis criminibus
) ve daha dinlenmeleri sırasında, her ikisi de gönüllü
olarak sürgüne gitmeyi kabul etmişlerdi.
90
Eyalet yöneticilerinin savaş tutsaklarına karşı kötü muamelerinin
tek örneği, bu değildir. Yine aynı dönemlerde, Yunanistan’da benzer
insan hakları ihlalleri yaşanmıştır. Licinius Crassus, Yunanistan’ın
orta bölgelerindeki şehirleri yağmalayarak, binlerce kişiyi köle olarak
Roma’ya getirtmiştir. Senato, Licinius Crassus’un cezalandırılması ve
Roma’da bulunan bu kişilerin köleliklerine son verilerek, özgürlükle-
rinin verilmesine karar vermiştir.
91
89
Liv. 43.2.6
90
Liv.43.2.8-11.Hatta onları savunan
patroni
’lerin yargılamayı durdurttuğu ve
gönüllü sürgünü kabul etmelerini onlara kabul ettirdiği yolunda dedikodular
yayılmıştı. Bununla da kalmayarak,
praetor
Canuleius’un durşmayı ortasında terk
ederek, başka bir yerdeki randevüsüne gitmesi, bu dedikoduların iyice artmasına
ve inandırıcılığının yükselmesine yol açmıştır.Liv.43.2.1-12. Kesinleşmemiş
olmakla birlikte, Furius Philus ve Matienus hakkındaki yargılamanın, Roma
hukukunda
repetundae
’ya ilişkin bir yargılama olduğu kabul edilmektedir.
Bauman, (Crime), s. 139.
91
Benzeri bir karar da, Roma askeri gemilerinin komutanı, L. Hortensius hakkında
verilmiştir. Hortensius, M.Ö. 170 yılında büyük bir fırtına sırasında, Abdera
şehrini ele geçirmiş, şehrin komutanının başını balta ile kesmiş ve halkın neredeyse
tamamını açık artırmada köle olarak sattırmıştır. Roma’da bir kimsenin başının
balta ile kesilmesi yalnızca, o kişinin ciddi bir suçtanmahkum edilmesi durumunda
söz konusu olmaktaydı. Caracalla, Papinianus;’un başının kılıç yerine balta ile
kesilmesini çok yanlış bulmuştur. Liv.43.4.8-11. Hortensius’un durumunda, bir
yenilik olmuş ve bu sefer, senato yerine halk meclisinin önüne gidilmiştir. Halk
tarafından da kınanan Hortensius, 1 milyon asses ödemeye mahkum edilmiştir.
Senato, kölelere özgürlüklerini vermiştir. Bauman, (Crime), s.143.